Quy trình xây dựng và triển khai MOOC

Việc xây dựng và triển khai MOOC bao gồm nhiều hạng mục, chia làm nhiều công đoạn và các chi phí cần phải được tính đến một cách đầy đủ để có thể xây dựng được một chương trình đào tạo với các khóa học linh hoạt, hấp dẫn và dễ tiếp cận.
Chuẩn bị nguồn nhân lực
Đội ngũ giảng dạy: Giảng viên có nhiệm vụ xác định các mục tiêu, nội dung cũng như tiến độ của khóa học. Vai trò của từng người cần được phân định rõ vì nhiều video yêu cầu có sự xuất hiện của giảng viên. Những giảng viên xuất hiện trên video cần có kỹ năng truyền đạt và nói trước đám đông tốt.

Chuyên viên thiết kế khóa học: Các chuyên viên này đóng vai trò kép vì họ hỗ trợ cả về giảng dạy lẫn các vấn đề liên quan tới kỹ thuật. Ngoài việc sử dụng thông thạo LMS (Learning Management System – hệ quản trị đào tạo) và các công cụ liên quan, họ cần có kỹ năng giảng dạy để hỗ trợ và hướng dẫn đội ngũ chuyên gia giảng dạy trong việc xây dựng kịch bản khóa học, kế hoạch hàng tuần cũng như chuẩn bị các tài liệu hỗ trợ [2].

Chuyên viên sản xuất video: Chất lượng nội dung video là một trong những yếu tố then chốt để đánh giá một khóa học MOOC. Nội dung video bài giảng cần được chia nhỏ với thời lượng hợp lý (tối đa 10-15 phút) để đảm bảo sự tập trung từ người học. Quy trình sản xuất video được chia ra làm 2 giai đoạn chính: Ghi hình và chỉnh sửa. Trong đó, giai đoạn ghi hình đòi hỏi sự hợp tác và kiên nhẫn của giảng viên, do đó, các công cụ và thiết bị hỗ trợ như máy tính bảng hay bảng tương tác cần được tận dụng.

Chuyên viên thiết kế web và đồ họa: Vì lý do bản quyền cũng như tính mở của MOOC, tất cả các tài liệu liên quan cần phải đảm bảo chất lượng. Việc vẽ lại những hình ảnh đồ họa, biểu đồ cũng như soạn thảo các công thức phức tạp có thể tiêu tốn nhiều thời gian và công sức.

Chuyên viên tích hợp: Sử dụng các công cụ được cung cấp sẵn để tạo các tài liệu liên quan cho khóa học. Nhóm này cần thông thạo nền tảng công nghệ mà MOOC đang sử dụng.

Chuyên viên kiểm thử: Kiểm soát chất lượng của tất cả các nguồn tài nguyên liên quan đến khóa học cũng như tiến độ của dự án.

Quản lý dự án: Người quản lý dự án điều phối hoạt động của tất cả các bên liên quan và lịch làm việc của từng mô-đun trong dự án.

Những khác biệt cơ bản giữa MOOCs và đào tạo truyền thống

Tác động của MOOCs đối với các trường ĐH Việt Nam

Tác động của MOOCs với các trường ĐH truyền thống

Những vấn đề liên quan đến MOOCs hiện tại

Giai đoạn công bố
Trước khi bắt đầu mỗi khóa học MOOC, nhóm phát triển cần dành một khoảng thời gian nhất định để thông báo thông tin về khóa học đến học viên. Qua đó học viên có thể tìm hiểu về khóa học và ghi danh. Thời gian trung bình cho giai đoạn này ở những khóa học trên các nền tảng MOOC lớn như edX, Coursera là 3 tháng trước khi bắt đầu khóa học. Tuy nhiên, thời lượng này có thể được điều chỉnh linh hoạt tùy vào nguồn lực, khối lượng công việc và độ phức tạp của nội dung khóa học. Thời điểm công bố khóa học cần được cân nhắc kỹ lưỡng vì bất cứ sự trì hoãn nào cũng sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của nhóm tổ chức khóa học.
Ở giai đoạn này, nhóm phát triển khóa học cần chuẩn bị đăng tải 2 loại tài liệu trên cổng thông tin tương ứng của khóa học là: Chương trình học (syllabus): Tóm tắt về các nội dung thiết yếu của khóa học, thời lượng khóa học, yêu cầu đầu vào cũng như bất kỳ thông tin liên quan nào khác; Những hình ảnh/giới thiệu ngắn (teaser): Một đoạn video ngắn 2-4 phút để quảng bá về khóa học, trong đó giảng viên chính sẽ trình bày và giải thích những điểm trọng tâm trong khóa học sắp tới. Chất lượng của các phần tài liệu công bố này có vai trò quan trọng trong việc thu hút học viên ghi danh vào khóa học.
Giai đoạn xây dựng khóa học
Tất cả các bên liên quan cần làm việc cùng nhau để tìm được sự thống nhất về nội dung khóa học, tài liệu đi kèm và khối lượng công việc theo yêu cầu. Từ đó nhóm tổ chức khóa học có thể hoàn thiện bản vẽ kế hoạch (storyboard) cho cả khóa học. Sau khi các công đoạn này hoàn tất, nhóm sẽ tiến hành đánh giá khối lượng công việc cho các thành viên liên quan.
Các công đoạn liên quan đến sản xuất video thường tốn nhiều thời gian do các tác vụ ghi hình thường phải lặp lại nhiều lần mới ra được sản phẩm thô với chất lượng chấp nhận được. Trung bình mỗi giờ bài giảng có thể phải cần đến 4 giờ ghi hình để có được sản phẩm đầu ra như ý, sau đó phần sản phẩm đầu ra này sẽ cần tới khoảng 30 giờ cho các công đoạn biên tập và chỉnh sửa…
Giai đoạn hậu triển khai
Ngoài các công cụ sẵn có trên nền tảng MOOC đang sử dụng, giảng viên có thể kết hợp sử dụng thêm chatroom, mạng xã hội (Twitter, Facebook…) để tăng tính tương tác khi cần thiết và để thực hiện tốt nhất vai trò điều hành các phiên thảo luận giữa các học viên với nhau. Kết thúc mỗi khóa học, nhóm tổ chức khóa học cần đánh giá lại dựa trên các yếu tố như: Số lượng học viên hoàn tất khóa học tính trên số lượng ghi danh, kết quả của học viên, phản hồi của học viên… để đưa ra đánh giá về những mặt đạt được, vấn đề còn tồn đọng và cải thiện chất lượng trong những phiên học sau.
Các chi phí 
Các chi phí tổ chức bao gồm chi phí nhân sự, hậu cần, phần mềm và phần cứng. Cũng như các lớp học truyền thống, mỗi khóa học MOOC sẽ tiêu tốn một khoản kinh phí nhất định dành cho giảng viên. Chi phí hậu cần được cắt giảm (phòng học, địa điểm, di chuyển…) so với lớp học truyền thống. Chi phí phần mềm phụ thuộc vào yêu cầu về độ linh hoạt cũng như khả năng kiểm soát hệ thống. Chi phí phần cứng cao do phải đáp ứng lượng truy cập lớn từ học viên cũng như việc lưu trữ nhiều nội dung đa phương tiện.
Khuyến nghị cho Việt Nam
Công nghiệp 4.0 đã và đang từng bước tác động lên tất cả các lĩnh vực, trong đó có giáo dục – đào tạo. Đặc biệt, công nghiệp 4.0 sẽ chuyển đổi thị trường lao động và đem đến nhiều cơ hội mới. Ở nước ta, cơ hội mở ra cho nền giáo dục bởi Việt Nam được coi là 1 trong những quốc gia “hiếu học”, với số lượng người sử dụng internet và smartphone chiếm tỷ lệ cao (tỷ lệ người dùng smartphone trong năm 2017 là 84%). Cũng có nghĩa là, nước ta cũng như nhiều quốc gia đang đứng trước cơ hội và thách thức để thu hút được nhiều người học và với các đặc thù của MOOC, cơ hội này chỉ dành cho những trường ĐH/cơ sở đào tạo nào thực sự muốn và quyết tâm thay đổi trong một xu thế toàn cầu. Trong trường hợp các trường ĐH không thích ứng được với xu hướng đào tạo mới mẻ này sẽ bị “loại” ra khỏi “cuộc chơi” mang tầm cỡ quốc tế.
Nói tóm lại, MOOC là thế mạnh mà kỷ nguyên số đem lại và đặt ra cho các trường ĐH một sự thay đổi về chất, đổi mới hình thức đào tạo, phương pháp giảng dạy nếu không muốn nhận lấy thất bại trong việc thu hút người học ngay trên “sân nhà”. Thêm vào đó, việc xác định rõ đối tượng đào tạo cũng như các cơ sở mạng lưới công nghệ phù hợp thay thế trong giáo dục trực tuyến sẽ hỗ trợ hiệu quả cho cách dạy học truyền thống thiếu tính tích cực chủ động của người học được nhắc đến từ trước đến nay. Bên cạnh đó, giáo dục – đào tạo Việt Nam cần xác lập một mục tiêu cụ thể, nhất quán là quyết tâm hội nhập thành công với toàn cầu trong cuộc cách mạng dữ liệu số lớn để từ đó tập trung đầu tư một cách triệt để và khoa học.